Rukwinden rukken meer weg dan je lief is… Surinamers, wees alert!
Dat ook Suriname niet gevrijwaard is van klimaatverandering, is onder meer te merken aan het aantal getroffenen van toegenomen rukwinden in de afgelopen perioden. Klimaatsveranderingen en natuurrampen zijn steeds meer voorkomende gebeurtenissen met grote gevolgen. Ze treden onverwachts op, eisen daarbij slachtoffers en veroorzaken aanzienlijke materiële schade. Het is een complexe zaak die de gehele wereld raakt.
“Ik keek omhoog en een compleet dak vloog boven mijn hoofd.”
“Dat was nog niets, op ons dak was er een dak van iemand anders gevlogen.”
“Maar vergeet niet ook bomen, reclameborden en elektriciteitspalen zijn omgevallen en veel auto’s hadden schade geleden.”
Bovenstaande citaten zijn getuigenissen van getroffenen van toenemende rukwinden in Suriname. Het klimaat van de afgelopen 30 tot 50 jaren laat zien dat het weerpatroon in zekere mate veranderd. De verandering ligt hem niet in de seizoensindeling maar meer in het weerskarakter. Opvallend is dat er een toename is van het aantal keren (frequentie) van hevige neerslag, zware onweersactiviteiten, harde tot stormachtige windsnelheden en overstromingen, maar ook van droogte.
Onregelmatige weeromstandigheden
Ook het klimaat in Suriname is aan het veranderen waardoor er onregelmatige weersomstandigheden ontstaan. Bekeken vanuit de atmosferische of algemene luchtcirculatie (wind- en luchtdrukverdeling) op aarde bevindt Suriname zich in de ‘stiltegordel’ (periodes van windstilte). Maar als gevolg van ongelijke opwarming en langstrekkende storingen kunnen de windsnelheden sterk toenemen of schommelen.
Vandaar dat Suriname de laatste jaren te maken heeft met hevige rukwinden en zelfs werd opgeschrikt door de tropische storm Elsa. Die passeerde in 2021 en zorgde voor enorme regen, onweer, wateroverlast en rukwinden met veel schade. In 2004 (orkaan Ivan) en 2005 waren de invloeden van krachtige windstoten en orkanen reeds voelbaar voor Suriname.
Verschijnselen die van grote invloed kunnen zijn op het lokale weer zijn de Sibibusi (zware tropische regenbuien gepaard met heftige windstoten), de intertropische convergentiezone (ITCZ) met stijgende luchtbewegingen in de buurt van de evenaar, en het fenomeen El Niño dat leidt tot een langere en sterke verwarming van het oceaanwater.
De ITCZ is de belangrijkste bepaler voor de neerslag en het trekt twee keer per jaar over Suriname. Deze zone, die een ontmoetingsgebied is van de noordoost- en zuidoostpassaten, bevindt zich rondom de evenaar en verplaatst zich in noord- en zuidwaartse richting, naar gelang de stand van de zon. El Niño kan zich elk moment voordoen, maar meestal tussen de 2 en 7 jaren en kan 12 tot 18 maanden duren. Over het algemeen is het tijdens de El Niño-jaren droger in Suriname.
Sterke windsnelheden
Sibibusi (sibi is vegen en busi is bos) zijn zware regenbuien, al dan niet gepaard met krachtige windstoten die snelheden tussen de 70 en de 100 kilometer per uur kunnen halen. Daarbij kan de temperatuur plaatselijk dalen met wel tien graden. Bij zo een situatie is er sprake van een downburst waarbij sterke windsnelheden, vergezeld met stortbuien, worden gemeten.
Naast de invloeden van de ITCZ krijgt het weer in Suriname vaak te maken met actieve storingen die boven West-Afrika ontstaan. In april-mei ontstaan de eerste tropische golven (stormen) boven West-Afrika, die mee verplaatsen met de passaatwinden en zo ook het weer boven Suriname beïnvloeden. De frequentie van onweersbuien kunnen tegen augustus toenemen en gepaard gaan met kortstondige rukwinden, waarbij er ook windhozen kunnen ontstaan.
Windhozen zijn wervelwinden die als een trechtervormige slurf zichtbaar zijn onder een onweerswolk. Een windhoos veroorzaakt veel schade aan gebouwen en bomen. Doordat de windrichting of -snelheid verandert met de hoogte, ontstaat er rotatie in de onweerswolk. Als deze draaiende luchtkolom wordt opgenomen door de stijgbewegingen (turbulentie) in de wolk, ontstaat een draaiing rond een verticale as. Wanneer deze trechter de grond bereikt is de tornado of windhoos geboren.
Het orkaanseizoen begint in juni en dan kunnen de tropische golven zich ontwikkelen tot orkanen. In oktober-november verdwijnen de golven weer. Afhankelijk van de locatie van de orkanen kan Suriname beïnvloed worden door de spiraalbanden, die gepaard gaan met zware neerslag en rukwinden.
Rukwinden
Rukwinden zijn krachtige, korte windstoten of windvlagen of een plotselinge, korte sterke toename van de windsnelheid. Bij een goed ontwikkelde buienwolk komt koude lucht, zwaar geworden door de lage temperatuur, abrupt naar beneden ‘vallen’. De lucht neemt de snelheid die hij boven had dan gewoon mee omlaag.
Waar de koude lucht op aarde terechtkomt en zich horizontaal in alle richtingen verder verplaatst, zal op dat moment de windsnelheid dus plotseling sterk toenemen. De windrichting is op dat moment bovendien onvoorspelbaar en sterk. Er is sprake van een rukwind als er een plotselinge toename is van de windsnelheid van minstens 50 kilometer per uur.
Volgens de American Meteorology Society worden windstoten als zodanig gerapporteerd wanneer de piekwindsnelheid ten minste 16 knopen (30 kilometer per uur) bereikt. Daarnaast is de variatie in windsnelheid tussen de pieken en windstilte ten minste 9 knopen (17 kilometer per uur). De Meteorologische Dienst Suriname (MDS) van het ministerie van Openbare Werken verzamelt dagelijks klimaatgegevens.
In Suriname wordt de meting verricht op 10 meter hoogte. De windkracht wordt bepaald over een gemeten periode van 10 minuten. Er is sprake van een windstoot wanneer de schommelingswaarde 10 knopen (18,5 kilometer per uur) of meer is dan de gemiddelde windsnelheid tijdens deze tien minuten. Uit waarneming in Suriname lopen de rukwinden op tussen 80 en 120 kilometer per uur. Zware windstoten zijn rukwinden van meer dan 75 kilometer per uur. Zeer zware windstoten hebben een snelheid van meer dan 100 kilometer per uur.
De sterkste windsnelheid ooit in Suriname werd gemeten op 5 oktober 2022 op station Zanderij (Johan Adolf Pengel Luchthaven) en was 50 knopen (93 kilometer per uur). Het gehele kustgebied heeft de afgelopen 10 jaren te maken gehad met rukwinden. Beduidend zware rukwinden kwamen voor in Paramaribo (gebied van de Ringweg, Zorg en Hoop, Noord en Charlesburg) en in Nieuw-Nickerie.
Geregistreerde gevallen van rukwinden
In de periode 2015-2019 waren in Suriname meer dan 29 lokale wervelwinden dan wel rukwinden en veelvuldige overstromingen in de stedelijke kustvlakte, het landelijke kustgebied en het binnenland.
Tussen 2010 en 2021 zijn er meer dan 1.500 getroffenen genoteerd die door rukwinden enorme schade hebben geleden (dak, inboedel, voertuig enzovoort). Tussen januari en maart 2023 is dat 1 geval (strafinrichting Santo Boma). De aantallen worden bijgehouden door het Nationaal Coördinatie Centrum voor Rampenbeheersing Suriname (NCCR).
Maatregelen en tips
Bomen rond(om) het huis en wegen kunnen een gevaar vormen vlak vóór en tijdens stormachtige weeromstandigheden. De aanzienlijk toegenomen frequentie van neerslag waarmee Suriname nu geconfronteerd raakt, heeft tot gevolg dat de bodem al volledig verzadigd is. Hierdoor hebben bomen minder houvast en kunnen zij sneller omvallen. Regelmatig onderhoud van de bomen en uitstekende takken is aan te bevelen. Ook is het af te raden om onder een boom te schuilen of de auto eronder te parkeren.
Andere voorzorgsmaatregelen zijn:
Het controleren van loszittende zinkplaten.
Binnenshuis blijven en alleen naar buiten gaan als het echt moet.
Geen gebruik van kranen tijdens een ramp en vooral niet in bad stappen, want het kan voorkomen dat tijdens het baden een elektrisch probleem ontstaat.
Veelal rijden op hoofdwegen en vermijden van wegen geflankeerd door bomen.
Bij dakbeschadiging contact maken met de hulpdiensten van de overheid die het dak tijdelijk (noodoplossing) kunnen bedekken met zeil en kunnen assisteren met het opruimen van puin en rommel.
Gezien Suriname de laatste tien jaren te maken heeft met een verhoogde frequentie van rukwinden, is het raadzaam een (aanvullende) verzekering af te sluiten tegen storm en natuurrampen. Het is immers in toenemende mate niet langer een kwestie óf maar wannéér je getroffen zal worden door een rukwind in ons ‘gezegende’ land.