‘Als het water niet snel wegtrekt, zijn we de sigaar’
Om de al zeer matige infrastructuur en natuurlijke rijkdommen te beschermen, zal de Surinaamse overheid keiharde beslissingen moeten nemen, om ook zo de kwetsbare bevolking te beschermen. “Het probleem is niet om klimaatverandering te begrijpen, maar om het ook te accepteren.”
“O God, laat het hier aub niet onderlopen”, roept bewoonster Marlijn Sarikromo bezorgd vanuit het balkon van haar woonhuis in Paramaribo-Noord. Terwijl de middagzon langzaam ondergaat, verduisteren donkergrijs trekkende wolken de schemerige blauworanje lucht. Een hevige regenbui barst los. De peervormige regendruppels vullen de straatgoot en al gauw vormt zich een brede waterstroom in de straat.
Al zeker een paar decennia worden grote delen van hoofdstad Paramaribo, maar ook in de districten, na een flinke regenbui geteisterd met onder water gelopen wegen, erven, huizen, landbouwgronden en bedrijfspanden. In Paramaribo is het rioleringssysteem niet erop berekend om het overtollige water snel af te voeren. Zoals op Tourtonne 6, waar Sarikromo al 15 jaar woont. De aanhoudende wateroverlast maakt echter al langer dan 6 jaar inbreuk op haar woongenot.
Sarikromo heeft nog het geluk dat haar erf hoger gelegen is dan de straat, waardoor het overtollige water (nog) niet erop komt. “Maar als het liggende water in de straten niet snel wegtrekt, dan zijn we de sigaar. Mijn zoon kan met zijn kleine Vitz dan niet uitrijden als we naar het werk moeten.”
Nieuwe bebouwingen
De wateroverlast begon voor haar en haar buurtbewoners toen nieuwe verkavelaars grote lappen bosgrond open legden voor nieuwe bebouwingen. “Zij hebben hun gronden verhoogd en hun ontwateringssysteem in orde gemaakt, waardoor wij, die nu laag liggen, bij de minste en geringste regenbui onderlopen”, vertelt Sarikromo.
Doordat er maar geen oplossing voor het jarenlang probleem komt, hebben enkele bewoners al hun huis en perceel verkocht. In veel gevallen voor een appel en een ei. Ook Sarikromo overweegt te verhuizen. Niet alleen vanwege het slechte rioleringssysteem, maar ook wegens een grotere uitdaging: Paramaribo ligt laag en is hierdoor kwetsbaar voor zeespiegelstijging.
Overstromingen vanuit de zee is tot nu toe beperkt gebleven. Het gevaar komt echter vooral vanuit het zuiden van Suriname, het binnenland. Na dagenlang hevige regenval treden rivieren vaak buiten hun oevers en leggen woongemeenschappen onder water. Door de opwarming van de aarde is er in het laatste decennium veel meer extreme regenval. Zo vaak dat het zelfs in de ‘droge tijd’ flink kan buien.
In maart 2023 liep het dorp Lokaloka, in het oosten van Suriname, onder water, terwijl het de kleine droge tijd is. Een andere watersnoodramp en van grotere omvang was in maart 2022 toen grote delen van de regio Brokopondo helemaal blank kwamen te liggen. Tientallen huizen en ondernemingen stonden tot aan het dak onder water.
Geen ver-van-mijn-bedshow
Klimaatverandering is ook voor Suriname geen ver-van-mijn-bedshow. Menselijke activiteiten, zoals gebruik (verbranding) van fossiele brandstoffen, ontbossing en landbouw, veroorzaken dat er verhoogde concentraties van het broeikasgas kooldioxide (CO2) in de atmosfeer terechtkomen, wat op zijn beurt opwarming van de aarde veroorzaakt.
Het extra kooldioxide in de atmosfeer houdt meer zonnewarmte vast, waardoor het weerpatroon verandert, aldus de uitleg van professor en hydroloog Sieuwnath Naipal van de Anton de Kom Universiteit van Suriname. Wereldwijd trekken (milieu)wetenschappers al zo een 20 tot 30 jaar aan de bel over de opwarming van de aarde, de enorme gevolgen daarvan en welke maatregelen er getroffen moeten worden.
De eerste aanwijzing dat klimaatverandering ook Suriname dichtbij was genaderd, kwam voor Naipal in mei 2006. Zware regenval teisterde het land, wat leidde tot stijging van het waterpeil, met als gevolg grote overstromingen in de stroomgebieden van de Boven-Suriname en Boven-Marowijne. Het stijgende water trof zeker 120 dorpen. De hulpoperatie die toen werd uitgevoerd kreeg de naam Falawatra.
“Sinds die periode zijn er constant weersveranderingen die tot heden doorgaan en de komende periode door zullen gaan”, zegt Naipal. “Echter zijn wij nog niet goed ingespeeld op het fenomeen ‘klimaatverandering’. We denken nog steeds dat het om een schommeling gaat die zich om de zoveel jaren zal voordoet.”
Veranderende klimaatomstandigheden zullen dus versterkend werken op de zeespiegelstijging en de toenemende trend van neerslag en overstromingen. De gebieden die al bij de geringste regenval onder water lopen, zijn volgens de professor een voorproefje van wat Suriname de komende jaren veel erger te wachten staat. Als er niets wordt gedaan.
Om de al zeer matige infrastructuur en natuurlijke rijkdommen te beschermen, zal de overheid keiharde beslissingen moeten nemen, om ook zo de kwetsbare bevolking te beschermen. “Het probleem is niet om klimaatverandering te begrijpen, maar om het ook te accepteren”, stelt Naipal. Zo zou er een verbod vanuit de overheid moeten komen om de kustvlakte, waar er nog mangrovebomen voorkomen, uit te geven voor bebouwing.
Natuurlijke dijk
Mangrovebossen zijn in staat om regenwater op te vangen en ook de kracht van oprukkend water te temperen. Vanwege de vele voordelen die mangrovebossen bieden, voert Naipal sinds enkele jaren het Mangrove Project Suriname uit. Samen met studenten en vrijwilligers plant hij jonge mangroveplantjes in de kustvlakte, om zo een natuurlijke dijk van mangrovebos aan te leggen.
Het mangroveproject ging in 2016 kleinschalig van start in Weg naar Zee, omdat er op die plek een sterke afkalving plaatsvond. Inmiddels is het uitgebreid naar de districten Coronie, Nickerie en Commewijne. Naipal: “Mangrove is in staat om een tsunami te kalmeren. Een gebouwde dijk kan dat niet. De kust van Suriname had al een natuurlijke dam van mangrovebos, maar is door de jaren heen vanwege bebouwing en landbouwgronden verwijderd.”
Behalve golfslagen van het zee- of rivierwater kalmeren, biedt mangrove ook mogelijkheden voor de biodiversiteit voor het leven zowel in het water (vissen, garnalen en krabben) als op het land (vogels). De vloedbossen zijn daarnaast heel belangrijk voor de rest van de wereld, omdat ze CO2 uit de atmosfeer halen en die eeuwenlang vasthouden in de waterbodem.
Uit recente onderzoeken blijkt dat mangrovebossen per 5.000 m2 tot wel tien keer meer CO2 kunnen opslaan dan een gemiddeld land bos. Het bouwen van betonnen dijken vindt Naipal daarom vergooid geld. Mangrove komt alleen in tropische kustgebieden voor.
Hoewel Naipal vaak ook kritiek over zijn mangroveaanplantingen krijgt, stoort hij zich niet daaraan. “Als ik geen geloof in de werking had zou ik niet eraan beginnen.” Wat er nu volgens hem moet gebeuren, is de bewustwording verhogen over klimaatverandering en de gevolgen daarvan. Ook de bewoners in het binnenland dienen goed geïnformeerd te worden over de overstromingen die steeds zullen terugkomen.
“Mensen moeten alvast naar hoger gelegen gebieden verhuizen, voordat het water eraan komt”, beveelt Naipal aan. Hoewel dat makkelijker gezegd is dan gedaan, wijst hij erop dat wie niet wil luisteren voor de consequenties moet instaan. “Wij moeten ons aan de veranderde omstandigheden aanpassen. In deze huidige situatie van klimaatverandering kan je geen zachte heelmeester meer zijn.”